‼️ Autorytarny populizm u wrót władzy
Między resentymentem a opornością demokracji
Wzrost poparcia dla skrajnych, często faszyzujących poglądów, jest jednym z najbardziej palących wyzwań współczesnej demokracji, od Polski po Stany Zjednoczone.
Zjawisko to nie jest powrotem do czystej ideologii Mussoliniego czy Hitlera, lecz nowoczesną, cyfrową i zglobalizowaną formą autorytarnego populizmu, która czerpie energię z synergii trzech głębokich kryzysów:
ekonomicznego,
tożsamościowego
i zaufania do instytucji.
Kryzys jako paliwo: trzy wymiary radykalizacji
Głównym motorem napędowym jest resentyment – poczucie krzywdy i wykluczenia wśród klas, które czują się "porzucone" przez globalizację i neoliberalne elity.
Resentyment ekonomiczny: globalizacja i deindustrializacja doprowadziły do stagnacji płac i utraty stabilnych miejsc pracy (teoria resentymentu).
Faszyzująca retoryka oferuje prosty wentyl bezpieczeństwa, wskazując na "obcych" (imigrantów, UE, elity) jako winowajców osobistych niepowodzeń.
Kryzys tożsamości i natywizm: szybkie zmiany demograficzne są wykorzystywane do budowania lęku przed "utratą domu" i rzekomym zagrożeniem dla "rdzennej" cywilizacji (np. "obrona chrześcijańskiej Europy", teoria wielkiego zastąpienia).
Media społecznościowe i ich algorytmy radykalizują te postawy poprzez polaryzację afektywną, tworząc bezkrytyczne "bańki informacyjne".
Kryzys Zaufania i Antyelitaryzm: Seria kryzysów (2008, pandemia) zniszczyła wiarę w instytucje demokratyczne.
Skomplikowane problemy globalne sprawiają, że proste, zero-jedynkowe obietnice autorytarnych ugrupowań (np. "zamknąć granice", "silny lider") stają się atrakcyjną formą ucieczki od niepewności (kryzys hegemonii liberalnej).
Dodatkowo, historia uczy, że autorytarne i hierarchiczne interpretacje wiary mogą być kompatybilne z faszystowską retoryką – co jest szczególnie widoczne w krajach, gdzie Kościół odgrywa dużą rolę w budowaniu tożsamości, jak Polska.
Gdzie radykalizacja napotyka oporność
Analiza ostatnich wydarzeń politycznych pokazuje jednak, że ten trend, choć silny, nie jest niepowstrzymany i napotyka na opór mechanizmów demokratycznych
Granice wzrostu skrajnej prawicy w Holandii
Zwycięstwo Partii Wolności (PVV) Geerta Wildersa w wyborach w listopadzie 2023 r. potwierdziło, jak silnym motorem politycznym są lęki tożsamościowe i antyimigracyjne.
Oporność systemowa
Mimo historycznego zwycięstwa w 2023 r., wielopartyjny system holenderski oraz "mur sanitarny" tworzony przez główne partie utrudniły Wildersowi objęcie pełnej władzy.
Porażka lub remis PVV w nowszych wyborach (październik 2025 r.) sugeruje, że elektorat potrafi zmobilizować się przeciwko skrajnym hasłom, wspierając umiarkowane partie (np. D66).
Odrzucenie ekstremizmu przez centrum w Stanach Zjednoczonych ruch MAGA (Make America Great Again) stanowi modelowy przykład autorytarnego populizmu.
Choć ma on dominującą pozycję w Partii Republikańskiej, ostatnie wybory pokazały jego słabość w szerszym, centrowym elektoracie.
Ekstremizm jako wymierny koszt
Porażki kluczowych, mocno trumpowskich kandydatów w wyborach śródokresowych w 2022 r. i lokalnych w 2025 r. były w dużej mierze spowodowane ich skrajnymi postawami (negowanie wyników wyborów, twarde stanowisko w sprawie aborcji). Skrajność mobilizuje bazę, ale odstrasza niezależnych wyborców.
Porażki MAGA pokazują, że jawnie faszyzujące postawy napotykają na opór znacznej części społeczeństwa, a demokratyczny mechanizm obronny funkcjonuje, gdy wyborcy mają jasny wybór między radykalizmem a umiarkowaniem.
Odbudowa demokracji
Współczesne faszyzujące ruchy są więc jednocześnie niebezpiecznym trendem i wyzwaniem, które można pokonać. Skuteczne przeciwdziałanie wymaga dwutorowego działania:
Odpowiedzi na lęk
Umiarkowane partie muszą zająć się realnymi nierównościami ekonomicznymi i lękami tożsamościowymi, aby odebrać radykalnej prawicy jej główne paliwo.
Mobilizacji demokracji
Konieczna jest polityczna wola wyznaczania granic (jak "mur sanitarny" w Holandii) oraz mobilizacja centrowego elektoratu, który odrzuca skrajne formy autorytaryzmu.
autor: redakcja
@AkademiaPrawdy
źródła: Arlie Russell Hochschild (Strangers in Their Own Land),Yascha Mounk (The People vs. Democracy), Francis Fukuyama,Cas Mudde (Populist Radical Right Parties in Europe), Richard Steigmann-Gall (The Holy Reich: Nazi's Religious Ideology)
Polecamy
👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇
#AkademiaPrawdy